Materijal iz Unciklopedije
Polifonija (od grčkog πολυ - "mnogo", φωνή - "zvuk") je vrsta polifone muzike u kojoj istovremeno zvuči nekoliko nezavisnih jednakih melodija. To je njegova razlika od homofonije (od grčkog "homo" - "jednak"), gdje samo jedan glas vodi, a drugi ga prate (kao, na primjer, u ruskoj romansi, sovjetskoj masovnoj pjesmi ili plesnoj muzici). Osnovna karakteristika polifonije je kontinuitet razvoja muzičke prezentacije, fluidnost, izbegavanje povremeno jasne podele na delove, ujednačeni zastoji u melodiji i ritmičko ponavljanje sličnih motiva. Polifonija i homofonija, koji imaju svoje karakteristične oblike, žanrove i metode razvoja, ipak su međusobno povezani i organski isprepleteni u operama, simfonijama, sonatama i koncertima.
U višestoljetnom istorijskom razvoju polifonije razlikuju se dvije faze. Strogi stil - polifonija renesanse. Odlikovao se grubim koloritom i epskom sporošću, melodioznošću i eufonijom. Upravo su ove osobine svojstvene djelima velikih majstora polifonista O. Lassoa i G. Palestrine. Sljedeća faza je polifonija slobodnog stila (XVII–XX vijek). U modalnu intonacijsku strukturu melodije unijela je ogromnu raznolikost i slobodu, obogatila harmoniju i muzičke žanrove. Polifona umjetnost slobodnog stila našla je svoje savršeno oličenje u djelima J. S. Bacha i G. F. Handela, u djelima W. A. Mozarta, L. Beethovena, M. I. Glinke, P. I. Čajkovskog, D. D. Šostakoviča.
U stvaralaštvu kompozitora postoje dvije glavne vrste polifonije - imitativne i neimitativne (višebojne, kontrastne). Imitacija (od latinskog - "imitacija") - izvođenje iste teme naizmjenično različitim glasovima, često različitim visinama. Imitacija se naziva točnom ako se tema u potpunosti ponavlja, a netočnom ako ima nekih promjena u njoj.
Tehnike imitativne polifonije su različite. Imitacije su moguće u ritmičkom povećanju ili smanjenju, kada se tema prenese na drugi glas i trajanje svakog zvuka se povećava ili skraćuje. U cirkulaciji postoje imitacije kada se uzlazni intervali pretvaraju u silazne i obrnuto. Sve ove varijante koristio je Bach u Umjetnosti fuge.
Posebna vrsta imitacije je kanon (od grčkog "pravilo", "norma"). U kanonu se oponaša ne samo tema, već i njen nastavak. U obliku kanona napisana su samostalna djela (kanoni za klavir A. N. Skrjabina, A. K. Ljadova), dijelovi velikih djela (finale sonate za violinu i klavir S. Franka). Brojni su kanoni u simfonijama A.K. Glazunova. Klasični primeri vokalnog kanona u operskim ansamblima su kvartet „Kakav divan trenutak” iz opere „Ruslan i Ljudmila” Glinke, duet „Neprijatelji” iz opere „Evgenije Onjegin” Čajkovskog.
U polifoniji koja nije imitacija, različite, kontrastne melodije zvuče istovremeno. Ruske i orijentalne teme kombinovane su u simfonijskoj slici A.P. Borodina „U centralnoj Aziji“. Kontrastna polifonija našla je široku primenu u operskim ansamblima (kvartet u poslednjoj sceni opere „Rigoleto” G. Verdija), horovima i scenama (susret Hovanskog u operi „Hovanščina” M. P. Musorgskog, scena sajam u operi „Dekabristi” Ju. A. Šaporina).
Polifona kombinacija dvije melodije, nakon njenog prvobitnog izgleda, može se dati u novoj kombinaciji: glasovi zamjenjuju mjesta, odnosno melodija koja zvuči više pojavljuje se u donjem glasu, a niža melodija u gornjem. Ova tehnika se naziva složeni kontrapunkt. Koristio ga je Borodin u uvertiri opere „Knez Igor“, u Glinkinoj „Kamarinskoj“ (vidi primer 1).
U kontrastnoj polifoniji najčešće se kombinuju ne više od dve različite teme, već tri (u uvertiri opere „Die Meistersinger” R. Wagnera) i čak pet tema (u finalu simfonije „Jupiter” od Mocarta) nalaze zajedno.
Najvažniji od polifonih oblika je fuga (od latinskog - "let"). Čini se da glasovi fuge dolaze jedan za drugim. Kratka, izražajna i lako prepoznatljiva tema svaki put kada se pojavi je osnova fuge, njena glavna ideja.
Fuga se komponuje za tri ili četiri glasa, ponekad za dva ili pet. Glavna tehnika je imitacija. U prvom dijelu izlaganja svi glasovi naizmjence pjevaju istu melodiju (temu), kao da oponašaju jedan drugog: prvo jedan od glasova ulazi bez pratnje, a zatim slijede drugi i treći s istom melodijom. Svaki put kada se neka tema izvodi, ona je praćena melodijom drugačijeg glasa, koja se zove kontrapozicija. U fugi postoje dijelovi - interludije - gdje tema izostaje. Oni oživljavaju tok fuge, stvaraju kontinuitet prijelaza između njenih dionica (Bach. Fuga u g-molu. Vidi primjer 2).
Drugi dio - razvoj se odlikuje raznolikošću i slobodom strukture, tok muzike postaje nestabilan i napet, interludije se pojavljuju češće. Ovdje postoje kanoni, složeni kontrapunkt i druge tehnike polifonog razvoja. U završnom dijelu – reprizi – obnavlja se izvorni stabilan karakter muzike, tema je neprimjetno izvedena u glavnom i sličnim tonalima. Međutim, tu prodire i fluidnost i kontinuitet pokreta svojstveni polifoniji. Repriza je kraća od ostalih dijelova, često ubrzava muzičku prezentaciju. Ovo je stretta - vrsta imitacije u kojoj svaka naredna implementacija teme počinje prije nego što se završi drugim glasom. U nekim slučajevima, u reprizi, tekstura postaje deblja, pojavljuju se akordi i dodaju se slobodni glasovi. Neposredno uz reprizu nalazi se koda koja sumira razvoj fuge.
Postoje fuge napisane na dvije, a vrlo rijetko na tri teme. U njima se teme ponekad predstavljaju i oponašaju istovremeno, ili svaka tema ima svoju samostalnu ekspoziciju. Fuga je svoj puni procvat dostigla u djelima Bacha i Handela. Ruski i sovjetski kompozitori uključivali su fugu u operu, simfoniju, kamernu muziku i kantata-oratorijska djela. Posebna polifona dela - ciklus preludija i fuga - napisali su Šostakovič, R. K. Ščedrin, G. A. Mušel, K. A. Karajev i drugi.
Od ostalih polifonih oblika ističu se: fugeta (umanjivanje od fuge) - mala fuga, skromne sadržine; fugato - vrsta fuge koja se često nalazi u simfonijama; intervencija; polifone varijacije zasnovane na ponovljenom izvođenju stalne teme (u ovom slučaju prateće melodije sviraju se drugim glasovima: passacaglia Bacha, Hendla, Šostakovičev 12. preludij).
Subvokalna polifonija je oblik ruske, ukrajinske, bjeloruske narodne polifone pjesme. Prilikom horskog pjevanja nastaje grana od glavne melodije pjesme i formiraju se samostalne varijante melodije - prateći vokali. U svakom stihu zvuče nove i prelepe kombinacije glasova: oni se, preplićući se jedan sa drugim, pa razilaze, pa se ponovo spajaju sa glasom glavnog pevača. Ekspresivne mogućnosti subvokalne polifonije koristili su Musorgski u „Borisu Godunovu” (prolog), Borodin u „Knezu Igoru” (seljački hor; videti primer 3), S. S. Prokofjev u „Ratu i miru” (vojnički horovi), M.V. Koval u oratoriju „Emeljan Pugačov” (seljački hor).
lat. polifonija, od starogrčkog. πολυφωνία - doslovno: "više zvukova" iz starogrčkog. πολυ-, πολύς - „mnogo“ + starogrčki. φωνή - “zvuk”
Vrsta polifonije zasnovane na simultanosti. zvuk dva ili više melodijskih zvukova. linije ili melodijske. glasova. "Polifoniju, u svom najvišem smislu", istakao je A. N. Serov, "mora se shvatiti kao harmonijsko stapanje više samostalnih melodija, koje idu u više glasova istovremeno, zajedno. U racionalnom govoru je nezamislivo da je, na primer, govorilo više osoba. zajedno, svako svoje, i da iz toga ne proizilaze zbrka i neshvatljive gluposti, nego, naprotiv, odličan ukupni utisak.U muzici je takvo čudo moguće, to je jedna od estetskih posebnosti naše umetnosti. " Koncept "P." poklapa se sa širokim značenjem pojma kontrapunkt. N. Ya. Myaskovsky ga je pripisao polju kontrapunkta. majstorstvo kombinacije melodijski nezavisnih glasova i kombinacije nekoliko istovremeno. tematski elementi.
Polifonija je jedno od najvažnijih muzičkih sredstava. kompozicije i umetnosti. ekspresivnost. Brojne P. tehnike služe za diverzifikaciju sadržaja muzike. proizvodnja, utjelovljenje i razvoj umjetnosti. slike; pomoću P. mogu se modificirati, upoređivati i kombinirati muze. Teme. P. se zasniva na zakonima melodije, ritma, modusa i harmonije. Na ekspresivnost P.-ovih tehnika utiču i instrumentacija, dinamika i druge komponente muzike. U zavisnosti od definicije muzika Kontekst može promijeniti umjetnost. značenje pojedinih polifonih sredstava. prezentacija. Postoje različiti muzika forme i žanrovi koji se koriste za stvaranje djela. polifono skladište: fuga, fugeta, invencija, kanon, polifone varijacije, 14.-16. st. - motet, madrigal, itd. Polifono. epizode (na primjer, fugato) se također javljaju u drugim oblicima.
Polifono (kontrapunktno) skladište muza. prod. suprotstavlja se homofonijsko-harmonijskom (vidi Harmonija, Homofonija), gdje glasovi formiraju akorde i gl. melodičan liniju, najčešće u gornjem glasu. Osnovna karakteristika polifonije. tekstura, po kojoj se razlikuje od homofono-harmonijske, je fluidnost, koja se postiže brisanjem cezura koje razdvajaju konstrukcije, i neprimjetnošću prijelaza iz jedne u drugu. Polifoni glasovi formacije rijetko kadencuju istovremeno, obično im se kadenca ne poklapa, što stvara osjećaj kontinuiteta pokreta kao posebnog izraza. kvalitet svojstven P. Dok neki glasovi počinju da predstavljaju novu ili ponavljaju (imitiraju) prethodnu melodiju (temu), drugi još nisu završili prethodnu:
Palestrina. Richerkar u I tonu.
U takvim trenucima formiraju se čvorovi složenih strukturnih pleksusa, koji istovremeno kombiniraju različite funkcije muza. forme. Nakon ovoga slijedi definicija. opuštanje napetosti, kretanje se pojednostavljuje do sljedećeg čvora složenih pleksusa itd. U takvim dramaturškim uslovljava razvoj polifonije. proizvodnju, posebno ako dozvoljavaju velika umjetnička djela. zadaci se razlikuju po dubini sadržaja.
Kombinacija glasova okomito regulirana je u P. zakonima harmonije svojstvenim definiciji. ere ili stila. "Kao rezultat toga, nijedan kontrapunkt ne može postojati bez harmonije, jer bilo koja kombinacija istovremenih melodija u svojim pojedinačnim tačkama formira suglasje ili akorde. U genezi, nijedna harmonija nije moguća bez kontrapunkta, jer je želja da se poveže više melodija u isto vrijeme precizno dala uspon do postojanja harmonije” (G A. Laroche). U P. strogom stilu 15-16 stoljeća. disonance su se nalazile između konsonancija i zahtevale su glatko kretanje, u slobodnom stilu 17.-19. veka. disonancije nisu bile povezane glatkoćom i mogle su se transformirati jedna u drugu, potiskujući modalno-melodijsku rezoluciju u kasnije vrijeme. U modernom muzika, sa svojom „emancipacijom“ disonance, disonantnih kombinacija polifonih. glasovi su dozvoljeni na bilo koju dužinu.
Vrste muzike su raznovrsne i teško ih je klasifikovati zbog velike fluidnosti karakteristične za ovu vrstu muza. tužba
Kod nekih ljudi muzika U kulturama je uobičajen subglotični tip P. zasnovan na ch. melodičan glas, od kojeg se granaju melodijski zvuci. obrta drugih glasova, odjeka, variranja i dopunjavanja glavnog. melodija koja se s vremena na vrijeme spaja s njom, posebno u kadencama (vidi Heterofonija).
U prof. P. je umjetnost razvila i druge melodijske zvukove. omjeri koji doprinose izražajnosti glasova i sve polifonije. cjelina. Ovdje vrsta pjesme ovisi o horizontalnim komponentama: kada je melodija (tema) identična, imitativno izvedena u različitim glasovima, nastaje imitatorska pjesma; kada su kombinovane melodije različite, nastaje kontrastna pjesma. Ova razlika je uslovna, jer imitacijom u cirkulaciji, povećavanju, smanjivanju, a još više u pokretnom pokretu, razlike u melodijama horizontalno se pojačavaju i približavaju pjesmu kontrastu:
J. S. Bach. Orguljska fuga u C-duru (BWV 547).
U nekim slučajevima, polifone. kombinacija je, počevši od imitacije, definirana. trenutak se pretvara u kontrastni i obrnuto - iz kontrastnog je moguć prijelaz u imitaciju. Ovo otkriva neraskidivu vezu između dva tipa P. U svom čistom obliku, imitacija. P. je predstavljen u kanonu jedne teme, na primjer. u 27. varijaciji Bachovih Goldbergovih varijacija (BWV 988):
Da izbjegnemo monotoniju u muzici. U sadržaju kanona, proposta je ovdje izgrađena tako da dolazi do sistematske izmjene melodijskog i ritmičkog. figure. Prilikom izvođenja risposte zaostaju za figurama proposte, a intonacija se pojavljuje okomito. kontrast, iako su horizontalno melodije iste.
Metoda pojačane i opadajuće intonacije. aktivnost u proposti kanona, koja osigurava intenzitet forme u cjelini, bila je poznata i kod P. strogog stila, o čemu svjedoči, na primjer, trocilj. Kanon "Benedictes" mise "Ad fugam" iz Palestrine:
Dakle, imitacija. P. u obliku kanona nikako nije stran kontrastu, ali ovaj kontrast nastaje vertikalno, dok su horizontalno njegove komponente lišene kontrasta zbog istovjetnosti melodija u svim glasovima. To je ono što je suštinski razlikuje od kontrastne muzike koja objedinjuje horizontalno nejednake melodije. elementi.
Završni jednotematski kanon kao oblik imitacije. U slučaju slobodnog produžetka njegovih glasova, P. postaje kontrastni P., koji zauzvrat može ići u kanon:
G. Dufay. Duo iz mise "Ave regina caelorum", Gloria.
Opisani oblik povezuje tipove P. u vremenu, horizontalno: jedan tip slijedi drugi. Međutim, muzika iz različitih epoha i stilova bogata je i svojim istovremenim vertikalnim kombinacijama: imitacija je praćena kontrastom, i obrnuto. Neki glasovi se razvijaju imitativno, drugi stvaraju kontrast prema njima ili u slobodnom kontrapunktu;
kombinacija proposta i risposta ovdje rekreira oblik drevnog organuma), ili pak tvori imitaciju. izgradnja.
U potonjem slučaju nastaje dvostruka (trostruka) imitacija ili kanon ako se imitacija produži. vrijeme.
D. D. Šostakoviča. Peta simfonija, I dio.
Međusobni odnos imitacije i kontrasta P. u dvostrukim kanonima ponekad dovodi do toga da se njihovi početni dijelovi percipiraju kao jednotema-imitacija, a tek postepeno propostasi počinju da se razlikuju. To se događa kada cijelo djelo karakterizira zajedničko raspoloženje, a razlika između ta dva elementa ne samo da nije naglašena, već se, naprotiv, maskira.
U Et resurrexit Palestrinine kanonske mise, dvostruki (dvotomni) kanon je prikriven sličnošću početnih dijelova proposta, uslijed čega se u prvom trenutku pojavljuje jednostavan (jednotomni) četveroglasni kanon. čuo i tek naknadno postaje uočljiva razlika u propostama i ostvaruje se forma dvotomnog kanona:
Koliko god različit pojam i manifestacija kontrasta u muzici, toliko je raznolik i kontrastni P. U najjednostavnijim slučajevima ove vrste P. glasovi su prilično jednaki, što se posebno odnosi na kontrapunkt. tkanine u proizvodnji strogi stil, gdje polifonija još nije razvijena. tema kao koncentrisan jedan cilj. osnovni izraz misli, osnovne muzički sadržaj. Formiranjem takve teme u djelima J. S. Bacha, G. F. Hendla i njihovih glavnih prethodnika i sljedbenika, kontrast P. dopušta primat teme nad glasovima koji je prate - opozicija (u fugi), kontrapunkt. Istovremeno, u kantatama i produkcijama. U drugim žanrovima Bach na različite načine predstavlja kontrastnu muziku druge vrste, nastalu iz kombinacije melodije korala sa poligonalnom melodijom. tkanina drugih glasova. U takvim slučajevima diferencijacija komponenti kontrastnih glasova postaje još jasnija, dovodeći ih do žanrovske specifičnosti polifonih glasova. cjelina. U instr. U muzici kasnijeg vremena, diferencijacija funkcija glasova dovodi do posebne vrste „P. slojeva“, koji kombinuju jednoglave. melodije u udvostručenjima oktava i, često, imitacije sa cijelim harmonicima. kompleksi: gornji sloj - melodijski. nosilac tematske, srednje – harmonične. složeni, niži - melodični pokretni bas. "P. plastov" je izuzetno efikasan u dramaturgiji. i ne koristi se u jednom toku tokom dužeg perioda, već na određeni način. proizvodni čvorovi, posebno u kulminirajućim sekcijama, koji su rezultat nagomilavanja. Ovo su vrhunci u prvim stavovima Betovenove 9. simfonije i 5. simfonije Čajkovskog:
L. Beethoven. 9. simfonija, I stav.
P. I. Čajkovski. 5. simfonija, stavak II.
Dramatično napeto „P. Plastov” može se suprotstaviti mirnom epskom. veza je samostalna. ono što je ilustrovano reprizom simfonije. slike A.P. Borodina "U centralnoj Aziji", koje kombinuju dve različite teme - rusku i istočnu - i takođe predstavljaju vrhunac u razvoju dela.
Operska muzika je veoma bogata manifestacijama kontrastnog P., gde se široko koriste različite vrste muzike. vrsta kombinacija dep. glasovi i kompleksi koji karakteriziraju slike junaka, njihove odnose, konfrontacije, sukobe i, općenito, cjelokupnu situaciju radnje. Raznolikost formi kontrastnog klavira ne može poslužiti kao osnova za napuštanje ovog generalizirajućeg koncepta, kao što ni muzikologija ne napušta termin, na primjer, „sonatna forma“, iako tumačenje i primjena ovog oblika od strane I. Haydna i D. D. Šostakoviča , L. Beethoven i P. Hindemith su veoma različiti.
U evropi P. muzika je nastala u dubinama rane polifonije (organum, visoki tonovi, motet, itd.), postepeno dobijajući svoj oblik. pogled. Najranije informacije koje su do nas stigle o svakodnevnoj polifoniji u Evropi datiraju iz Britanskih ostrva. Na kontinentu se polifonija razvila ne toliko pod uticajem engleskog koliko zbog unutrašnjih uticaja. razlozi. Prvi koji se pojavljuje je, po svemu sudeći, primitivni oblik kontrastivne P., formiran od kontrapunkta datom horu ili drugom žanru melodije. Teoretičar John Cotton (kraj 11. - početak 12. stoljeća), izlažući teoriju polifonije (dvoglas), napisao je: „Dijafonija je koordinirana divergencija glasova koju izvode najmanje dva pjevača tako da jedan vodi glavnu melodiju, a drugi vješto luta kroz druge zvukove; oba se u određenim trenucima spajaju u unisono ili oktavu.Ovaj način pjevanja obično se naziva organum, jer ljudski glas, vješto odstupajući (od glavnog), zvuči kao instrument koji se zove orgulje. Riječ dijafonija znači dvostruki glas ili divergenciju glasova". Oblik imitacije je očito narodnog porijekla – „veoma rano su ljudi mogli pjevati strogo kanonski“ (R.I. Gruber), što je dovelo do formiranja samostalnih pjevača. prod. koristeći imitaciju. Ovo je dvostruki šestougao. beskrajni “Ljetni kanon” (oko 1240.), koji je napisao J. Fornseth, monah iz Readinga (Engleska), koji svjedoči ne toliko o zrelosti koliko o rasprostranjenosti imitativne (u ovom slučaju, kanonske) tehnologije već sredinom . 13. vek Šema "Ljetnog kanona":
Primitivni oblik kontrastivne polifonije (S.S. Skrebkov ga pripisuje polju heterofonije) nalazi se u ranom motetu 13.-14. stoljeća, gdje je polifonija izražena u kombinaciji više njih. melodije (obično tri) sa različitim tekstovima, ponekad na različitim jezicima. Primjer je anonimni motet iz 13. stoljeća:
Motet "Mariac assumptio - Huius chori".
Donji glas sadrži horsku melodiju "Kyrie", u srednjem i gornjem glasu nalaze se kontrapunktovi sa tekstovima na latinskom. i francuski jezici, melodijski bliski koralu, ali ipak poseduju izvesnu samostalnost. intonacija-ritam. crtanje. Forma cjeline - varijacije - nastaje na temelju ponavljanja melodije korala, djelujući kao cantus firmus s melodijskim promjenama gornjih glasova. U motetu G. de Machauta "Trop plus est bele - Biaute paree - Je ne suis mie" (oko 1350.) svaki glas ima svoju vlastitu melodiju. tekst (sve na francuskom), a donji svojim ravnomjernijim kretanjem također predstavlja ponavljajući cantus firmus, pa se kao rezultat formira i polifona forma. varijacije. Ovo je tipično. primjeri ranog moteta – žanra koji je nesumnjivo igrao važnu ulogu na putu do zrelog oblika P. Općeprihvaćena podjela zrele polifonije. tvrdnja o strogim i slobodnim stilovima odgovara i teorijskom i istorijskom. znakovi. Strogi stil slikarstva karakterističan je za holandske, italijanske i druge škole 15. i 16. vijeka. Zamijenila ga je umjetnost slobodnog stila, koja se nastavlja razvijati do danas. U 17. veku napredovao zajedno sa ostalim Nemcima. nacionalni škole, koju su u djelima najvećih polifonista Bacha i Handela dosegli u 1. pol. 18. vijek polifoni vrhovi tužba Oba stila su definisana u svojim epohama. evolucija, usko povezana sa opštim razvojem muza. umjetnost i njeni inherentni zakoni harmonije, modusa i drugih muzičkih izraza. sredstva. Granica između stilova je prijelaz između 16. i 17. stoljeća, kada se, u vezi sa rođenjem opere, jasno uobličava homofono-harmonijski stil. uspostavljeno je skladište i dva modusa - glavni i minor, na koje se cijela Evropa počela fokusirati. muziku, uklj. i polifone.
Radovi ere strogog stila „zadivljuju svojom uzvišenošću leta, strogom veličinom, nekom vrstom lazura, spokojnom čistoćom i prozirnošću“ (Laroche). Koristili su preim. wok žanrovi i instrumenti korišteni su za umnožavanje pjevača. glasove i izuzetno retko - za nezavisne ljude. izvršenje. Prevladao je drevni dijatonski sistem. modusa, u kojima su se postepeno počele probijati vodeći tonski intonacije budućeg dura i mola. Melodija je bila glatka, skokovi su se obično balansirali naknadnim kretanjem u suprotnom smjeru, ritam, koji se povinovao zakonima menzuralne teorije (vidi Mensuralnu notaciju), bio je miran i bez žurbe. U kombinacijama glasova prevladavale su konsonancije; disonancija se rijetko javljala kao samostalan glas. konsonans, obično formiran prolaznim i pomoćnim. zvuci na slabim taktovima takta ili pripremljeno odlaganje na jakom taktu. "...Svi dijelovi in res facta (ovdje je pisani kontrapunkt, za razliku od improviziranog) - tri, četiri ili više - svi zavise jedni od drugih, tj. red i zakoni suglasnosti u bilo kojem glasu moraju se primjenjivati u odnos prema svim drugim glasovima”, napisao je teoretičar Johannes Tinctoris (1446-1511). Basic žanrovi: šansona (pesma), motet, madrigal (male forme), misa, rekvijem (velike forme). Tematske tehnike razvoj: ponavljanje, najviše predstavljeno imitacijom žice i kanona, kontrapunkt, uklj. pokretni kontrapunkt, kontrast horskih kompozicija. glasova. Odlikuje se jedinstvom raspoloženja, polifono. prod. strogi stil stvoreni su metodom varijacije, koja omogućava: 1) varijacioni identitet, 2) varijantno klijanje, 3) varijantno obnavljanje. U prvom slučaju sačuvan je identitet nekih polifonih komponenti. cjelina dok mijenja druge; u drugom - melodijski. identitet sa prethodnom konstrukcijom ostao je samo u početnom dijelu, ali je nastavak bio drugačiji; u trećem su se odvijala tematska ažuriranja. materijala uz zadržavanje opšteg karaktera intonacije. Metoda varijacije proširila se na horizontalnu i vertikalnu, na male i velike forme, te je sugerirala mogućnost melodičnosti. promjene koje se vrše uz pomoć cirkulacije, kretanja grabulja i njegovog kruženja, kao i variranje ritma mjerača - povećanje, smanjenje, preskakanje pauza itd. Najjednostavniji oblici varijacijskog identiteta su prenošenje gotovih kontrapunkcija. kombinacije na drugu visinu (transpozicija) ili pripisivanje novih glasova takvoj kombinaciji – vidi, na primjer, u “Missa prolationum” J. de Ockeghema, gdje je melodija. frazu na riječi "Christe eleison" prvo pjevaju alt i bas, a zatim ponavljaju sopran i tenor sekundu više. U istoj op. Sanctus se sastoji od ponavljanja za šestinu više sopranskih i tenorskih dijelova onoga što je ranije bilo dodijeljeno alt i bas (A), što je sada kontrapunkt (B) imitirajućim glasovima, promjenama u trajanju i melodičnosti. Na slici se početna kombinacija ne pojavljuje:
Varijacijska obnova u velikom obliku postignuta je u onim slučajevima kada se cantus firmus mijenjao, ali je dolazio iz istog izvora kao i prvi (vidi dolje o masama “Fortuna desperata” itd.).
Glavni predstavnici strogog stila P. su G. Dufay, J. Okegem, J. Obrecht, Josquin Depres, O. Lasso, Palestrina. Ostajući u okviru ovog stila, njihova proizvodnja. demonstrirati drugačije odnos prema oblicima muzičko-tematskih. razvoj, imitacija, kontrast, harmoničan. punoća zvuka, cantus firmus se koristi na različite načine. Tako se može vidjeti evolucija imitacije, najvažnije od polifonih. muzičkim sredstvima ekspresivnost. U početku su se koristile imitacije unisono i oktavo, zatim su se počeli koristiti i drugi intervali, među kojima su kvinta i kvarta bili posebno važni jer su pripremali prezentaciju fuge. Imitacije se razvijaju tematski. materijal i mogao se pojaviti bilo gdje u obliku, ali se postepeno njihova dramaturgija počela uspostavljati. svrha: a) kao oblik inicijalne, ekspozicione prezentacije; b) kao kontrast neimitacijskim konstrukcijama. Dufay i Ockeghem gotovo da nisu koristili prvu od ovih tehnika, dok je ona postala trajna u proizvodnji. Obrecht i Josquin Despres i gotovo obavezan za polifone. Laso i Palestrina oblici; drugi se u početku (Dufay, Ockeghem, Obrecht) javio kada je glas koji je vodio cantus firmus utihnuo, a kasnije je počeo da pokriva čitave dijelove velikog oblika. Takav je Agnus Dei II u misi Josquina Despresa "L"homme armé super voces musicales" (vidi muzički primjer iz ove mise u članku Canon) i u Palestrininim misama, na primjer u šestoglasnoj "Ave Maria". Kanon je u svojim različitim oblicima (u čistom obliku ili uz pratnju slobodnih glasova) ovdje i u sličnim primjerima uveden u završnoj fazi velike kompozicije kao faktor generalizacije. U takvoj ulozi kasnije, u praksi slobodnog stila , kanon se gotovo nikada nije pojavio. U četvoroglasnoj misi “O, Rex gloriae” “Dva dijela Palestrine - Be-nedictus i Agnus - ispisana su kao precizni dvoglavi kanoni sa slobodnim glasovima, stvarajući kontrast između duševnog i glatko do energičnijeg zvuka prethodnih i kasnijih konstrukcija.U nizu kanonskih masa Palestrine nalazi se i suprotna tehnika: lirski po sadržaju Crucifixus i Benedictus zasnovani su na neimitativnom P., što je u suprotnosti s drugim (kanonskim ) dijelovi rada.
Velika polifona oblici strogog stila u tematskim. mogu se podijeliti u dvije kategorije: one sa cantus firmus i one bez njega. Prvi su češće nastajali u ranim fazama razvoja stila, ali u kasnijim fazama cantus firmus postepeno počinje nestajati iz kreativnosti. prakse, a velike forme nastaju na osnovu slobodnog razvoja tematskih. materijal. Istovremeno, cantus firmus postaje osnova instrumenta. prod. 16 - 1. kat. 17. vijeka (A. i G. Gabrieli, Frescobaldi itd.) - ricercara itd. i dobija novo oličenje u horskim aranžmanima Baha i njegovih prethodnika.
Oblici u kojima postoji cantus firmus predstavljaju cikluse varijacija, budući da se ista tema u njima izvodi više puta. jednom svaki drugi kontrapunkt okolina. Ovako velika forma obično ima uvodno-međuludijske dijelove u kojima nema cantus firmus, a izlaganje se zasniva ili na njegovim intonacijama ili na neutralnim. U nekim slučajevima odnosi između odjeljaka koji sadrže cantus firmus i uvoda-interludije podliježu određenim numeričkim formulama (mase J. Ockeghema, J. Obrechta), dok su u drugima slobodni. Dužina uvodno-interludijskih i cantus firmus konstrukcija može varirati, ali može biti i konstantna za cijeli rad. U potonje spada, na primjer, gore spomenuta masa “Ave Maria” od Palestrine, gdje obje vrste konstrukcija imaju po 21 takt (u zaključcima je posljednji zvuk ponekad razvučen na nekoliko taktova), a tako se cijeli oblik formira se: cantus firmus se izvodi 23 puta i toliko istih uvodno-međuludijskih konstrukcija. P. strogog stila došao je do sličnog oblika kao rezultat dugog vremenskog perioda. evolucija samog principa varijacije. U nizu produkcija. cantus firmus je izveo pozajmljenu melodiju u dijelovima, i samo zaključio. dio se pojavila u cijelosti (Obrecht, mise “Maria zart”, “Je ne demande”). Ovo drugo je bila tematska tehnika. sinteza, vrlo važna za jedinstvo cjelokupnog djela. Promjene napravljene na cantus firmus, uobičajene za P.-ov strogi stil (ritmičko povećanje i smanjenje, inverzija, pokret u luku, itd.), sakrile su, ali nisu uništile varijaciju. Stoga su se ciklusi varijacije pojavili u vrlo heterogenom obliku. Ovo je, na primjer, ciklus mise “Fortuna očajna” od Obrechta: cantus firmus, preuzet iz srednjeg glasa istoimene šansone, podijeljen je na tri dijela (ABC), a zatim cantus iz njenog gornjeg uvodi se glas (DE). Opća struktura ciklusa: Kyrie I - A; Kyrie II - A B C; Gloria - B AC (B A - u pokretu); Credo - CAB (C - u pokretu); Sanctus - A B C D; Osanna - ABC; Agnus I - A B C (i isto u smanjenju); Agnus III - D E (i isto u redukciji).
Varijacija je ovdje predstavljena u obliku identiteta, u obliku klijanja, pa čak i u obliku obnove, jer u Sanctusu i Agnusu III cantus firmus se mijenja. Slično, u masi "Fortuna desperate" Josquina Despresa koriste se tri vrste varijacija: cantus firmus je prvo uzet iz srednjeg glasa iste šansone (Kyrie, Gloria), zatim iz gornjeg glasa (Credo) i iz donji glas (Sanctus), u 5. dijelu mise koristi inverziju gornjeg glasa šansone (Agnus I) i na kraju (Agnus III) cantus firmus se vraća na prvu melodiju. Ako svaki cantus firmus označimo simbolom, dobijamo dijagram: A B C B1 A. Forma cjeline je, dakle, zasnovana na različitim vrstama varijacija i također uključuje represalije. Ista metoda je korištena u Josquin Despresu "Malheur me bat".
Mišljenje o neutralizaciji tematskog polifoni materijal prod. strog stil zbog rastezanja trajanja u glasu koji vodi cantus firmus je samo djelimično istinit. U množini U nekim slučajevima, kompozitori su pribjegavali ovoj tehnici samo da bi se postupno približili pravom ritmu svakodnevne melodije, živoj i neposrednoj, od dugih trajanja, kako bi njen zvuk izgledao kao vrhunac tematske teme. razvoj.
Tako, na primjer, cantus firmus u Dufayjevoj misi “La mort de Saint Gothard” sukcesivno prelazi s dugih zvukova na kratke:
Kao rezultat toga, melodija je zvučala, očigledno, u ritmu u kojem je bila poznata u svakodnevnom životu.
Isti princip se koristi u Obrechtovoj masi "Malheur me bat". Predstavljamo njen cantus firmus zajedno sa objavljenim primarnim izvorom - tri gola. Okeghemova šansona istog imena:
J. Obrecht. Misa "Malheur me bat".
J. Okegem. Šansona "Malheur me bat".
Efekat postepenog otkrivanja prave osnove proizvodnje. bio izuzetno važan u tadašnjim uslovima: slušalac je odjednom prepoznao poznatu pesmu. Svjetovna umjetnost došla je u sukob sa zahtjevima koji su postavljani crkvi. muzike klera, što je izazvalo progon sveštenstva protiv P. strogog stila. Sa istorijskog stanovišta, odigrao se najvažniji proces oslobađanja muzike od moći religija. ideje.
Varijacijska metoda tematskog razvoja proširila se ne samo na veliku kompoziciju, već i na njene dijelove: cantus firmus u obliku odjeljka. malim obrtajima, ostinato se ponavljao, a ciklusi subvarijacije su se razvijali unutar velike forme, posebno česti u proizvodnji. Obrecht. Na primjer, Kyrie II iz mase "Malheur me bat" je varijacija na kratku temu ut-ut-re-mi-mi-la, a Agnus III u masi "Salve dia parens" je varijacija na kratku formulu la-si-do-si , postepeno komprimiranje od 24 do 3 ciklusa.
Pojedinačna ponavljanja neposredno iza njihove „teme“ čine svojevrsni period od dvije rečenice, što je istorijski veoma važno. tačke gledišta, jer priprema homofonu formu. Takvi periodi su, međutim, veoma tečni. Bogate su proizvodima. Palestrina (vidi primjer na stupcu 345), nalaze se i u Obrechtu, Josquin Depresu, Lassou. Kyrie iz op. posljednja "Missa ad imitationem moduli "Puisque j"ai perdu"" je period klasičnog tipa od dvije rečenice od 9 taktova.
Dakle, unutar muza. forme strogog stila, sazrevali su principi, koji su kasnije klasic. muzika, ne toliko u polifonoj koliko u homofono-harmonijskoj, bile su glavne. Polifono prod. ponekad su uključivale akordske epizode, koje su takođe postepeno pripremale prelazak na homofoniju. U istom smjeru razvijaju se i modno-tonalni odnosi: ekspozicioni odsjeci formi u Palestrini, kao finalistici strogog stila, jasno gravitiraju ka toničko-dominantnim odnosima, zatim odlazak prema subdominanti i povratak glavnoj strukturi. primetno. U istom duhu razvija se i sfera kadence velike forme: srednje kadence se obično završavaju autentično u tonalitetu 5. stoljeća, a završne kadence na tonici su često plagalne.
Male forme u poeziji strogog stila zavisile su od teksta: unutar strofe teksta razvoj se odvijao ponavljanjem (imitacijom) teme, dok je promena teksta podrazumevala ažuriranje tematske teme. materijal, koji bi se, pak, mogao predstaviti imitativno. Muzička promocija forme su se javljale kako je tekst napredovao. Ovaj oblik je posebno karakterističan za motet 15.-16. vijeka. i nazvan je motet oblik. Na ovaj način su građeni i madrigali iz 16. stoljeća, gdje se, na primjer, povremeno pojavljuje oblik reprize. u Palestrininom madrigalu "I vaghi fiori".
Veliki oblici poezije strogog stila, u kojima nema cantus firmus, razvijaju se prema istom motetskom tipu: svaka nova fraza teksta dovodi do formiranja nove muze. teme razvijane imitativno. Sa kratkim tekstom se ponavlja uz novu muziku. biće izražene teme koje uvode različite nijanse. karakter. Teorija još nema drugih generalizacija o strukturi ove vrste polifonije. forme
Djelo klasičnih kompozitora može se smatrati veznom karikom između strogih i slobodnih stilova muzike. 16-17 vijeka J. P. Sweelinka, G. Frescobaldi, G. Schutza, C. Monteverdi. Sweelinck je često koristio varijacione tehnike strogog stila (tema u uvećanju itd.), ali je istovremeno široko zastupao modalne hromatizme, koji su mogući samo u slobodnom stilu; "Fiori musicali" (1635) i drugi orguljaški opus. Frescobaldi sadrže varijacije na cantus firmus u raznim modifikacijama, ali sadrže i početke oblika fuge; Dijatonizam antičkih modusa bio je obojen hromatizmom u temama i njihovom razvoju. Monteverdi dept. prod., gl. arr. crkvene nose pečat strogog stila (misa “In illo tempore” i dr.), dok madrigali gotovo raskinu sa njim i treba ih svrstati u slobodni stil. Kontrast P. kod njih je povezan sa karakteristikama. intonacije koje prenose značenje riječi (radost, tuga, uzdah, bijeg, itd.). Takav je madrigal “Piagn”e sospira” (1603), gdje je početna fraza “Plačem i uzdišem” posebno naglašena, u suprotnosti s ostatkom pripovijesti:
U instr. prod. 17. vek - suite, drevne sonate da chiesa, itd. - obično su imale polifone. dijelove ili barem polifone. tehnike, uklj. fugirani poredak, koji je pripremio formiranje instrumenata. fuge kao nezavisne. žanra ili u kombinaciji s preludijem (tokata, fantazija). Rad I. J. Frobergera, G. Muffata, G. Purcella, D. Buxtehudea, I. Pachelbela i drugih kompozitora predstavljao je pristup visokom razvoju muzike slobodnog stila u muzici. J. S. Bach i G. F. Handel. Slobodni stil p. se čuva u woku. žanrova, ali njeno glavno dostignuće je instrumentalno. muzike, do 17. veka. odvojen od vokala i brzo se razvija. Melodika - osnovna faktor P. - u instr. žanrova je oslobođen restriktivnih uslova woka. muzika (raspon pevačkih glasova, lakoća intonacije itd.) iu svom novom obliku doprinela je raznovrsnosti polifonosti. kombinacije, širina polifonije. kompozicije, zauzvrat utječući na wok. P. Antička dijatonika. modusi su ustupili mjesto dvama dominantnim modusima - duru i molu. Disonanca je dobila veću slobodu, postajući najjače sredstvo modalne napetosti. Mobilni kontrapunkt i imitacija počeli su se potpunije koristiti. forme, među kojima su ostale inverzija (inversio, moto contraria) i povećanje (augmentacija), ali su pokretni luk i njegova cirkulacija, koji su dramatično promijenili cjelokupni izgled i izražavali značenje nove, individualizirane teme slobodnog stila, gotovo nestali. Sistem varijacionih formi zasnovanih na cantus firmus, postepeno je nestajao, zamenio ga je fuga, koja je sazrevala u dubinama starog stila. „Od svih vrsta muzičke kompozicije, fuga je jedina vrsta koja je uvek mogla da izdrži sve hirovi mode. Čitavi vekovi ga nikako nisu mogli naterati da promeni formu, a fuge „komponovane pre sto godina i danas su nove kao da su sastavljene“, primetio je F. V. Marpurg.
Vrsta melodije u slobodnom stilu P. potpuno je drugačija od one u strogom stilu. Nesputano uzdizanje melodijsko-linearnih glasova uzrokovano je uvođenjem instrumenata. žanrovi. „...U vokalnom pisanju melodijsko formiranje ograničeno je uskim opsegom glasova i njihovom manjom pokretljivošću u odnosu na instrumente“, istakao je E. Kurt. „A istorijski razvoj došao je do prave linearne polifonije tek razvojem instrumentalnog stila, počevši od 17. st. Osim toga, vokalna djela, ne samo zbog manjeg obima i pokretljivosti glasova, uglavnom teže akordskoj zaokruženosti.Vokalno pisanje ne može imati istu nezavisnost od fenomena akorda kao instrumentalna polifonija, u kojoj mi pronađite primjere najslobodnije kombinacije linija." Međutim, isto se može reći i za woks. prod. Baha (kantate, mise), Beethovena ("Missa solemnis"), kao i polifone. prod. 20ti vijek
Intonacijski, tematizam P.-ovog slobodnog stila je u određenoj mjeri pripremljen strogim stilom. Ovo su recitacije. melodičan okreće se ponavljanjem zvuka, počevši od slabog takta i prelazi na jaki takt za sekundu, tercu, kvintu itd. uzlazne intervale, pomiče kvintnu od tonike, ocrtavajući modalne osnove (vidi primjere) - ove i slične intonacije kasnije formiran u slobodnom stilu, „jezgro“ teme, a zatim „razvoj“, zasnovan na opštim oblicima melodije. pokreti (nalik na skalu, itd.). Temeljna razlika između tema slobodnog stila i tema strogog stila leži u njihovom oblikovanju u samostalne, jednoglasne i cjelovite konstrukcije, sažeto izražavajući glavni sadržaj djela, dok je tematika u strogom stilu bila tečna, predstavljen stretto u sprezi s drugim imitirajućim glasovima i tek u kombinaciji s njima otkriva se njegov sadržaj. Konture teme strogog stila izgubile su se u neprekidnom kretanju i uvođenju glasova. Sljedeći primjer uspoređuje intonacijski slične tematske primjere strogih i slobodnih stilova - iz mise “Pange lingua” Josquina Despresa i iz Bachove fuge na temu G. Legrenzija.
U prvom slučaju postavlja se dva cilja. kanona, čije se naslovne fraze prelivaju u opšte melodije. oblici nekadencnog pokreta, u drugom je prikazana jasno definisana tema koja se modulira u tonalitet dominante sa završetkom kadence.
Dakle, uprkos intonaciji. Sličnosti i tematske teme oba uzorka su veoma različite.
Posebna kvaliteta Bachove polifonije Tematizam (mislimo prije svega na teme fuga) kao vrhunac P. slobodnog stila sastoji se od staloženosti, bogatstva potencijalne harmonije i tonske, ritmičke, a ponekad i žanrovske specifičnosti. U polifonom teme, u istoj glavi. projekcije Bachova generalizirana modalno-harmonijska. forme koje je stvorilo njegovo vreme. To su: TSDT formula, naglašena u temama, širina sekvenci i tonalnih devijacija, uvođenje drugog niskog (“napuljskog”) stepena, upotreba smanjene septine, umanjene kvarte, umanjene terce i kvinte , formiran uparivanje vodećeg tona u molu sa drugim stepenima moda. Bachov tematski stil odlikuje melodičnost, koja dolazi iz folklora. intonacije i koralne melodije; istovremeno ima snažnu instrumentalnu kulturu. melodica. Za instrument može biti karakterističan melodičan početak. teme, instrumentalno - vokal. Važnu vezu između ovih faktora stvara skrivena melodičnost. linija u temama - teče odmjerenije, dajući temi melodične osobine. Obe intonacije porijeklo je posebno jasno u slučajevima kada se melodična „jezgra“ razvija u brzom kretanju kontinuiranog dijela teme, u „raspletu“:
J. S. Bach. Fuga C-dur.
J. S. Bach. Duet sa maloletnikom.
U složenim fugama, funkciju „jezgra“ često preuzima prva tema, a funkciju razvoja druga (Dobro temperirani klavier, tom 1, Fuga cis-moll).
Fugu se obično svrstava u rod Imitac. P., što je generalno tačno, jer dominira svijetla tema i njena imitacija. Ali općenito teorijski. U smislu fuge, to je sinteza imitacije i kontrastiranja P., jer već prvu imitaciju (odgovor) prati kontrapozicija koja nije identična temi, a ulaskom drugih glasova kontrast se još više pojačava.
J. S. Bach. Orguljska fuga u a-molu.
Ova tačka je posebno važna za Bahovu fugu, gde kontrapozicija često tvrdi da je druga tema. U opštoj strukturi fuge, kao iu sferi tematike, Bach je odrazio glavni trend svog vremena - sklonost ka sonati, koja je odgovarala njegovom klasičnom stilu. scensko - sonatni oblik bečkih klasika; jedan broj njegovih fuga približava se sonatnoj strukturi (Kyrie I iz mise u h-molu).
Kontrastna muzika je kod Baha predstavljena ne samo kombinacijama tema i kontrapozicija sa temama u fugi, već i kontrapunktom žanrovskih melodija: korala i samostalnih. prateći glasovi, nekoliko. diff. melodije (npr. „Quodlibet“ u „Goldbergovim varijacijama“), konačno, kombinovanjem P. sa homofono-harmoničnim. formacije. Potonji se stalno nalazi u produkcijama koje koriste basso continuo kao pratnju polifoniji. izgradnja. Koju god formu Bach koristio - drevnu sonatu, drevna dva ili tri stava, rondo, varijacije itd. - tekstura u njima je najčešće polifona: stalna imitacija. sekcije, kanonski sekvence, pokretni kontrapunkt itd., što Bacha općenito karakterizira kao polifonistu. Historical Značaj Bachove polifonije je u tome što je uspostavila najvažnije principe tematskog i tematskog. razvoj koji omogućava stvaranje visokoumjetničkih djela. uzorci puni filozofske dubine i vitalne spontanosti. Bachova polifonija bila je i ostala uzor svim narednim generacijama.
Ono što je rečeno o Bachovom tematizmu i polifoniji u potpunosti se odnosi i na Hendelovu polifoniju. Njegova osnova je, međutim, bila u žanru opere, koju Bach uopće nije dotakao. Polifono Hendlovi oblici su veoma raznoliki i istorijski značajni. Posebnu pažnju treba obratiti na dramaturgiju. funkcija fuga u Hendlovim oratorijumima. Usko povezane sa dramaturgijom ovih dela, fuge su raspoređene strogo sistematski: u početnoj tački (u uvertiri), u masovnim scenama opšteg sadržaja kao izrazu slike naroda, zaključno. dio apstraktno vesele prirode (“Aleluja”).
Iako se u doba bečkih klasika (2. polovina 18. - početak 19. stoljeća) težište u polju teksture pomjerilo prema homofoniji, P. je ipak postupno zauzimao značajno mjesto među njima, iako kvantitativno manje nego ranije. U proizvodnji J. Haydn i posebno W. A. Mozart se često nalaze kao polifoni. forme - fuge, kanoni, pokretni kontrapunkt itd. Mozartovu teksturu karakteriše aktiviranje glasova i zasićenost njihove intonacije. nezavisnost. Nastali su sintetički materijali. strukture koje su kombinovale sonatnu formu sa fugom itd. Homofoni oblici uključuju male polifone. sekcije (fugato, sistemi imitacija, kanoni, kontrastni kontrapunkt), njihov lanac čini veliku polifoniju. oblik disperzivne prirode, koji se sistematski razvija iu vršnim uzorcima značajno utiče na percepciju homofonskih deonica i celokupnog op. općenito. Takvi vrhunci uključuju finale Mocartove simfonije „Jupiter” (K.-V. 551) i njegove Fantazije u f-molu (K.-V. 608). Put do njih ležao je kroz formu finala - Haydnove 3. simfonije, Mocartovog G-dur kvarteta (K.-V. 387), finala njegovih D-dura i Es-dur kvinteta (K.-V. 593, 614).
U proizvodnji Beethovenova privlačnost prema P. ispoljava se vrlo rano iu njegovom zrelom stvaralaštvu dovela je do zamjene razvoja sonate fugom (finale sonate op. 101), pomjeranja ostalih završnih oblika fugom (sonate op. 102 br. 2, op. 106), i uvod fuge na početku ciklusa (kvartet op. 131), u varijacijama (op. 35, op. 120, finale 3. simfonije, Allegretto 7. simfonije, finale 9. simfonije itd.) i do potpune polifonizacije sonatnog oblika. Posljednja od ovih tehnika bila je logična. posljedica rasta velike polifone. forma koja je obuhvatila sve sastavne elemente sonatnog alegra, kada je P. počeo da dominira njegovom teksturom. Ovo su 1. stavci sonate op. 111, 9. simfonija. Fuga u op. kasni period Betovenovog stvaralaštva - slika delotvornosti kao antiteze slikama tuge i razmišljanja, ali istovremeno - i jedinstva sa njima (sonata op. 110, itd.).
U doba romantizma, P. je dobio novo tumačenje u djelima F. Schuberta, R. Schumanna, G. Berlioza, F. Liszta, R. Wagnera. Šubert je formi fuge dao pjesničku kvalitetu u vokalnim (masa, "Miriam's Victory Song") i instrumentalnim (Fantazija u f-molu, itd.) djelima; Šumanova tekstura je zasićena unutrašnjim pevačkim glasovima (Kreisleriana, itd.); Berlioza su privlačile kontrastne tematske teme. veze („Harold u Italiji“, „Romeo i Julija“ itd.); kod Liszta, P. je pod uticajem slika suprotne prirode - demonske (sonata u h-molu, simfonija "Faust"), žalosne i tragične (simfonija "Dante"), horske i pacifikovane ("Ples smrti"); Bogatstvo wagnerijanske teksture leži u ispunjavanju pokretom basa i srednjih glasova. Svaki od velikih majstora unio je u P. osobine svojstvene njegovom stilu. Mnogo su koristili sredstva P. i znatno ih proširili u 2. polugod. 19 - početak 20. vijeka J. Brahms, B. Smetana, A. Dvoržak, A. Bruckner, G. Maler, koji su sačuvali klasik. tonska osnova harmonična. kombinacije. P. je posebno široko koristio M. Reger, koji je rekreirao određene Bachove polifonike. forme, npr. završetak ciklusa varijacija sa fugom, preludijem i fugom kao žanrom; polifono kompletnost i raznolikost spojeni su sa skladnom zbijenošću. tkanina i njena hromatizacija. Novi pravac povezan s dodekafonijom (A. Schoenberg, A. Berg, A. Webern, itd.) raskida s klasikom. tonalitet i za vođenje serije koristi forme korištene u produkciji. strog stil (direktni i lučni pokreti sa svojim privlačnostima). Ova sličnost je, međutim, čisto vanjska zbog kardinalne razlike u tematskoj strukturi - jednostavne melodije pjesme preuzete iz postojećih žanrova pjesama (cantus firmus u strogom stilu) i amelodične dodekafonske serije. zapadnoevropski Muzika 20. veka dao visoke primjere P. izvan sistema dodekafonije (P. Hindemith, kao i M. Ravel, I. F. Stravinski).
Stvorenja doprinose P.-ovoj umetnosti dali su Rusi. klasici 19 - rani 20. vijeka Rus. prof. Muzika kasnija od zapadnoevropske muzike krenula je putem razvijene polifonije - njen najraniji oblik (1. polovina 17. veka) bio je ternarni, predstavljajući kombinaciju melodije pozajmljene iz napeva Znamenny (tzv. „put“) sa dodeljenim glasovima. na njega iznad i ispod („vrh“, „dno“), vrlo sofisticiranog ritma. poštovanje. Istom tipu pripada i domaća polifonija (četvrti glas se zvao demestva). Savremenici (I. T. Korenev) oštro su kritikovali trostruke linije i demestijalnu polifoniju zbog nedostatka harmonije. veze između glasova i kon. 17. vek iscrpili su se. Partes pjevanje, koje je na početku došlo iz Ukrajine. 2. kat 17. vijeka, bio je povezan sa širokom upotrebom tehnika imitacije. P., uklj. stret izlaganje tema, kanona itd. Teoretičar ove forme bio je N.P. Diletsky. Partes stil je iznio svoje majstore, od kojih je najveći bio V. P. Titov. Rus. P. u 2. poluvremenu. 18. vijek obogaćena klasika zapadnoevropski fuga (M. S. Berezovski - horski koncert "Ne odbaci me u starosti"). U opštem sistemu simulacije. P. na početku 19. vijek od D.S. Bortnyanskog dobila je novu interpretaciju, proizašla iz pjesmosti karakteristične za njegov stil. Classic Ruska pozornica P. je povezan s radom M. I. Glinke. Kombinovao je principe narodno-subvokalnog, oponašanja i suprotstavljanja P. To je bio rezultat svjesnih težnji Glinke, koji je učio s narodom. muzičara i savladao teoriju moderne njemu P. „Kombinacija zapadne fuge sa uslovima naše muzike” (Glinka) dovela je do formiranja sintetičkih. forme (fuga u uvodu 1. epizode „Ivan Susanin“). Dalja faza u razvoju ruskog jezika. fuge su podređenost njenih simfonija. principi (fuga u 1. sviti P. I. Čajkovskog), monumentalnost opšte koncepcije (fuge u ansamblima i kantatama S. I. Tanejeva, fp. fuge A. K. Glazunova). Kontrast P. je široko zastupljen u Glinki - kombinacija pjesme i recitativa, dvije pjesme ili svijetle samostalne teme (scena "U kolibi" u 3. epizodi "Ivan Susanin", repriza uvertire iz muzike do "Princa Kholmskog" itd.) - nastavio se razvijati pod A. S. Dargomyzhskim; posebno je bogato zastupljen u djelima kompozitora “Moćne šačice”. Među remek djelima kontrastnog slikarstva su fp. Drama M. P. Musorgskog "Dva Jevreja - bogati i siromašni", Borodinova simfonijska slika "U centralnoj Aziji", dijalog Ivana Groznog i Steše u 3. izdanju "Pskovske žene" Rimskog-Korsakova, niz adaptacija narodnih pjesme A. K. Ljadova. Zasićenost muzike. tkanine sa raspjevanim glasovima izuzetno su karakteristične za proizvodnju. A. N. Skrjabin, S. V. Rahmanjinov - od malih oblika romantike i php. svira na velikim simfonijama. platna
U Sov. muzika P. i polifone. forme zauzimaju izuzetno važno mesto, koje se vezuje za opšti uspon muzike, karakterističan za muziku 20. veka. Prod. N. Ya. Myaskovsky, S. S. Prokofjev, D. D. Šostakovič, V. Ya. Shebalin pružaju primjere izvrsnog polifonog majstorstva. tvrdnja usmjerena na identifikaciju ideološke umjetnosti. muzički sadržaj. Veliki polifoni sistem naslijeđen od klasike našao je široku primjenu. obliku, u rezanom polifonom. epizode sistematski dovode do logičnih. vrh će izraziti. karakter; Razvijena je i forma fuge, koja je u Šostakovičevom djelu dobila temeljni značaj kako u velikim konceptima simfonija (4., 11.) i kamernih ansambala (kvintet op. 49, fis-moll, c-moll kvarteti itd.), tako i u solo produkcije za fp. (24 preludija i fuge op. 87). Tematizam Šostakovičevih fuga znači. najmanje proizilazi iz narodnog pjesničkog izvora, a njihov oblik - iz stihovne varijacije. Isključiće. U muzici Prokofjeva, Šostakoviča i Šebalina, ostinatus i pripadajući oblik varijacija tipa ostinato dobijaju na značaju, što takođe odražava tendenciju karakterističnu za svu modernu muziku. muzika.
P. u Sov. muzika se razvija pod uticajem najnovijih muzičkih sredstava. ekspresivnost. Njegovi svijetli uzorci sadrže proizvodnju. K. Karaev (4. sveska preludija, 3. simfonija itd.), B. I. Tiščenko, S. M. Slonimski, R. K. Ščedrin, A. A. Pyart, N. I. Pejko, B. A. Čajkovski. Posebno se ističe polifona. početak u muzici Ščedrina, koji nastavlja da razvija fugu i polifonu muziku uopšte. oblici i žanrovi su nezavisni. Op. („Basso ostinato“, 24 preludija i fuge, „Polifona sveska“), te kao dijelovi većih simfonijskih, kantata i pozorišnih djela, gdje su imitacije. P., zajedno sa kontrastom, prenosi neobično široku sliku životnih pojava.
„Poziv na polifoniju može se samo pozdraviti, jer su mogućnosti polifonije praktično neograničene“, naglasio je D. D. Šostakovič. „Polifonija može prenijeti sve: domet vremena, domet misli, domet snova, kreativnost.“
Koncepti "P." i „kontrapunkt“ se ne odnose samo na muzičke fenomene, već i na teorijske. proučavanje ovih fenomena. Kao nastavnik muzička disciplina je dio muzičkog sistema. obrazovanje. Scientific Teoretičari 15. i 16. veka bili su uključeni u razvoj pitanja P.: J. Tinctoris, Glarean, G. Tsarlino. Potonji je detaljno opisao osnove. Tehnike P. su kontrastni kontrapunkt, pokretni kontrapunkt itd. Sistem dodjeljivanja kontrapunkta datom glasu (cantus firmus) sa postepenim smanjenjem trajanja i povećanjem broja glasova (nota uz notu, dva, tri, četiri note protiv note, cvjetni kontrapunkt) nastavili su razvijati teoretičari 17-18 stoljeća - J. M. Bononcini i drugi, dok je u djelu I. Fuchsa “Gradus ad Parnassum” (1725) dostigao vrhunac (mladi W. A. Mozart je proučavao P. strogo pisanje iz ove knjige). U istim radovima nalazimo i metode za proučavanje fuge, čiju je teoriju potpunije izložio F.V. Marpurg. I. Forkel je po prvi put dao prilično potpun opis stila J. S. Bacha. Mozartov učitelj G. Martini insistirao je na potrebi proučavanja kontrapunkta koristeći canto fermo i naveo primjere iz literature o slobodnom stilu klavira. Kasniji priručnici o kontrapunktu, fugi i kanonu L. Cherubini, Z. Dehn, I. G. G. Bellerman, E. Prout poboljšali su sistem učenja P. strogog pisanja i upotrebe druge polifonije. forme Svi R. 19. vijek red nemačkog teoretičari su se protivili proučavanju osnova strogog stila, usvojenog, posebno, u novootkrivenom ruskom. konzervatorijumi. U svoju odbranu, G. A. Laroche je objavio niz članaka. Dokazivanje potrebe za istorijskim muzička metoda obrazovanja, on je istovremeno okarakterisao ulogu muzike u istoriji muzike, posebno muzike strogog stila. Upravo je ta ideja poslužila kao poticaj teorijskom razvoj i praksa pedagoških aktivnosti S. I. Taneyeva, koje je on sažeo u svom djelu „Pokretni kontrapunkt strogog pisanja“ (Lajpcig, 1909).
Najvažnija faza u teoriji P. bila je studija E. Kurta "Osnove linearnog kontrapunkta" (1917, ruski prevod - M., 1931), koja je otkrila ne samo principe melodije. polifoniju J. S. Bacha, ali je dala i perspektivu proučavanja određenih aspekata muzike slobodnog stila, koji su ranije bili zaboravljeni.
Scientific rad sova teoretičari su posvećeni polifoniji. forme, njihovu dramaturgiju. uloge i istorijske evolucija. Među njima su "Fuga" V. A. Zolotareva (M., 1932), "Polifona analiza" S. S. Skrebkova (M.-L., 1940), "Polifonija kao faktor formiranja" A. N. Dmitrijeva (L., 1962) , „Istorija polifonije“ V. V. Protopopova (br. 1-2, M., 1962-65), broj dep. djela o polifoniji otile N. Ya. Myaskovsky, D. D. Shostakovich, P. Hindemith i drugi.
književnost: Muzička gramatika Nikolaja Diletskog, 1681, ur. Sankt Peterburg, 1910 (uključuje raspravu I. T. Korenjeva „Musikia. O božanskom pevanju“); Rezvoy M.D., Dirigentski glasovi, u knjizi: Enciklopedijski leksikon, ur. A. Pljušara, t. 9, Sankt Peterburg, 1837; Gunke O.K., Vodič za komponovanje muzike, 2. dio, O kontrapunktu, Sankt Peterburg, 1863; Serov A.N., Muzika, muzička nauka, muzička pedagogija, "Epoha", 1864, br. 16, 12, ista, u svojoj knjizi: Izbr. članci, tom 2, M., 1957; Laroš G. A., Misli o muzičkom obrazovanju u Rusiji, "Ruski bilten", 1869, tom 82, isti, u svojoj knjizi: Zbornik muzičko-kritičkih članaka, tom 1, M., 1913; njegov, Istorijski metod nastave muzičke teorije, "Muzički letak", 1872-73, br. 2-5, isti, u svojoj knjizi: Zbornik muzičko-kritičkih članaka, tom 1, M., 1913; Taneyev S.I., Mobilni kontrapunkt strogog pisanja, Leipzig, (1909), M., 1959; po njemu, Iz naučnog i pedagoškog nasleđa, M., 1967; Myaskovsky N. Ya., Claude Debussy, Printemps, “Muzika”, 1914, br. 195 (reprint - Članci, pisma, memoari, tom 2, M., 1960); Asafjev B.V. (Igor Glebov), Polifonija i orgulje u modernom vremenu, Lenjingrad, 1926; njegov, Muzička forma kao proces (knjige 1-2, M., 1930-47, (knjige 1-2), Lenjingrad, 1971; Sokolov N. A., Imitacije na cantus firmus, Lenjingrad, 1928; Konyus G. A., Kontrapunkt strogog kursa pisanje u modusima, M., 1930; Skrebkov S. S., Polifonska analiza, M.-L., 1940; njegova vlastita, Udžbenik polifonije, dijelovi 1-2, M.-L. L., 1951, M., 1965; njegov, Umetnički principi muzičkih stilova, M., 1973; Garbuzov N. A., Staro rusko narodno polifono, M.-L., 1948; Gipijus E. V., O ruskoj narodnoj subvokalnoj polifoniji krajem 18. - početkom 19. veka, "Sovjetska etnografija", 1948, br. 2; Kulanovsky L.V., O ruskoj narodnoj polifoniji, M.-L., 1951; Pavlyuchenko S.A., Vodič za praktično proučavanje osnova polifonije pronalaska, M., 1953; njegov, Praktični vodič za kontrapunkt strogih slova, L., 1963; Trambitsky V.N., Polifone osnove ruske pesničke harmonije, u knjizi: Sovjetska muzika. Teorijski i kritički članci, M., 1954; Vinogradov G. S., Karakteristične karakteristike polifonijskog majstorstva M. I. Glinke, u zborniku: Naučne i metodološke bilješke Saratovske države. konzervatorijum, u. 1, Saratov, 1957; Pustylnik I. Ya., Praktični vodič za pisanje kanona, Lenjingrad, 1959, revidirano, 1975; njegov, Mobilni kontrapunkt i slobodno pisanje, M., 1967; Bogatyrev S.S., Reverzibilni kontrapunkt, M., 1960; Evseev S.V., Ruska narodna polifonija, M., 1960; njegov sopstveni. Ruske narodne pesme u obradi A. Ljadov, M., 1965; Bershadskaya T.S., Osnovni kompozicioni obrasci polifonije ruskih narodnih seljačkih pjesama, L., 1961; Nikolskaya L. B., O polifoniji A. K. Glazunova, u knjizi: Naučne i metodološke bilješke Uralske države. konzervatorij, vol. 4. Sub. članci o muzičkom obrazovanju, Sverdlovsk, 1961; Dmitriev A.N., Polifonija kao faktor oblikovanja, L., 1962; Protopopov V.V., Istorija polifonije u njenim najvažnijim pojavama, vol. 1-2, M., 1962-65; njegov, Proceduralno značenje polifonije u muzičkoj formi Beethovena, u knjizi: Beethoven. Zbirka, vol. 2, M., 1972; njegov, Problemi forme u polifonim djelima strogog stila, "SM", 1977, br. 3; Etinger M., Harmonija i polifonija. (Beleške o polifonim ciklusima Baha, Hindemita, Šostakoviča), isto, 1962, br. 12; Dubovski I.I., Imitacija obrade ruske narodne pjesme, M., 1963; po njemu, Najjednostavniji obrasci ruskih narodnih dvoglasnih ili troglasnih, M., 1964; Gusarova O., Dijalogičnost u polifoniji P. I. Čajkovskog, u zborniku: Naučne i metodološke beleške Konzervatorijuma Kipv, Kipv, 1964; Tyulin Yu. N., Umetnost kontrapunkta, M., 1964; Klova V., Polifonija. Praktinis polifonijos vadovelis, Vilnius, 1966; Zaderatsky V., Polifonija kao princip razvoja u sonatnoj formi Šostakoviča i Hindemita, u: Pitanja muzičke forme, v. 1, M., 1966; njegova, Polifonija u instrumentalnim delima D. Šostakoviča, M., 1969; Metodička napomena i program kursa polifonije, komp. Kh. S. Kushnarev (1927), u zbirci: Iz istorije sovjetskog muzičkog obrazovanja, Lenjingrad, 1969; Kushnarev Kh. S., O polifoniji. Sat. članci, M., 1971; Čebotarijan G. M., Polifonija u delima Arama Hačaturjana, Jerevan, 1969; Koralsky A., Polifonija u djelima kompozitora Uzbekistana, u: Issues of Musicology, vol. 2, Taš., 1971; Bat N., Polifone forme u simfonijskom delu P. Hindemita, u: Pitanja muzičke forme, knj. 2, M., 1972; her, O polifonim svojstvima melodije u Hindemitovim simfonijskim djelima, u zbirci: Pitanja teorije muzike, knj. 3, M., 1975; Kunitsyna I. S., Uloga imitativne polifonije u dramaturgiji muzičke forme djela S. S. Prokofjeva, u zbirci: Naučne i metodološke bilješke Uralske države. konzervatorij, vol. 7, Sverdlovsk, 1972; Roitershtein M.I., Praktična polifonija, M., 1972; Stepanov A. A., Chugaev A. G., Polifonija, M., 1972; Tits M., Pitanje koje zahtijeva pažnju (o klasifikaciji tipova polifonije), "SM", 1973, br. 9; Polifonija. Sat. teorijski članci, komp. K. Yuzhak, M., 1975; Evdokimova Yu., Problem primarnog izvora, "SM", 1977; No 3; Kurth E., Grundlagen des linearen Kontrapunkts..., Bern, 1917, 1946 (ruski prevod: Kurth E., Fundamentals of Linear Counterpoint, M., 1931).
V. V. Protopopov
Polifonija (od grčkog poly - mnogo; pozadina - zvuk, glas; doslovno - polifonija) je vrsta polifonije koja se zasniva na istovremenoj kombinaciji i razvoju nekoliko nezavisnih melodijskih linija. Polifonija se naziva ansambl melodija. Polifonija je jedno od najvažnijih sredstava muzičke kompozicije i umetničkog izražavanja. Brojne tehnike polifonije služe za diverzifikaciju sadržaja muzičkog djela, utjelovljenje i razvoj umjetničkih slika. Pomoću polifonije možete modifikovati, upoređivati i kombinovati muzičke teme. Polifonija se zasniva na zakonima melodije, ritma, moda i harmonije.
Postoje različiti muzički oblici i žanrovi koji se koriste za stvaranje polifonih dela: fuga, fugeta, invencija, kanon, polifone varijacije, u XIV-XVI veku. - motet, madrigal, itd. Polifone epizode (na primjer, fugato) nalaze se iu drugim oblicima - većim, ambicioznijim. Na primjer, u simfoniji, u prvom stavu, odnosno u sonatnom obliku, razvoj se može graditi prema zakonima fuge.
Osnovna karakteristika polifone teksture, koja je razlikuje od homofono-harmonijske teksture, je fluidnost, koja se postiže brisanjem cezura koje razdvajaju konstrukcije i neprimjetnošću prelaza iz jedne u drugu. Glasovi polifone strukture rijetko kadencuju u isto vrijeme, obično im se kadenca ne poklapa, što stvara osjećaj kontinuiteta pokreta kao posebnog izražajnog kvaliteta svojstvenog polifoniji.
Postoje 3 vrste polifonije:
višebojni (kontrastni);
imitacija.
Subvokalna polifonija je srednja faza između monodijske i polifone. Njegova suština je da svi glasovi istovremeno izvode različite verzije iste melodije. Zbog razlike u opcijama u polifoniji, glasovi se ili spajaju u unison i kreću se paralelno, ili se razilaze u različitim intervalima. Upečatljiv primjer su narodne pjesme.
Kontrastna polifonija – istovremeni zvuk različitih melodija. Ovdje se kombinuju glasovi sa različitim pravcima melodijskih linija i različitim ritmičkim obrascima, registrima i tembrima melodija. Suština kontrastne polifonije je da se svojstva melodija otkrivaju u njihovom poređenju. Primjer – Glinka “Kamarinskaya”.
Imitacija polifonije je neistovremeni, uzastopni unos glasova koji izvode jednu melodiju. Naziv imitativna polifonija dolazi od riječi imitacija, što znači imitacija. Svi glasovi imitiraju prvi glas. Primjer - izum, fuga.
Polifonija - kao posebna vrsta polifone prezentacije - prošla je dug put istorijskog razvoja. Štaviše, njegova uloga je bila daleko od iste u određenim periodima; ona se povećavala ili smanjivala u zavisnosti od promena u umetničkim ciljevima koje postavlja jedno ili drugo doba, u skladu sa promenama u muzičkom razmišljanju i pojavom novih žanrova i oblika muzike.
Glavne faze u razvoju polifonije u evropskoj profesionalnoj muzici.
XIII–XIV vijeka Prelazak na više glasova. Velika rasprostranjenost troglasnosti; postepeno nastajanje četvoroglasnog, pa čak i petoglasnog i šestoglasnog. Značajno povećanje kontrasta melodijski razvijenih glasova koji zvuče zajedno. Prvi primjeri imitativnog predstavljanja i dvostrukog kontrapunkta.
XV–XVI vijeka Prvi period u istoriji procvata i pune zrelosti polifonije u žanrovima horske muzike. Doba takozvanog „strogog pisanja“, ili „strogog stila“.
XVII vijeka U muzici ovog doba postoji mnogo polifonih kompozicija. Ali generalno, polifonija je potisnuta u drugi plan, ustupajući mjesto homofonsko-harmoničnoj strukturi koja se brzo razvija. Posebno je bio intenzivan razvoj harmonije, koja je u to vrijeme postala jedno od najvažnijih formativnih sredstava u muzici. Polifonija samo u vidu različitih tehnika izlaganja prodire u muzičko tkivo operskih i instrumentalnih dela, koje u 17. veku. su vodeći žanrovi.
Prva polovina 18. veka. Djela J. S. Bacha i G. F. Handela. Drugi procvat polifonije u istoriji muzike, zasnovan na dostignućima homofonije u 17. veku. Polifonija takozvanog “slobodnog pisanja” ili “slobodnog stila”, zasnovana na zakonima harmonije i njima kontrolirana. Polifonija u žanrovima vokalno-instrumentalne muzike (misa, oratorijum, kantata) i čisto instrumentalne („HTK“ od Baha).
Druga polovina 18.–21. veka. Polifonija je u osnovi sastavni dio složene polifonije, kojoj je podređena uz homofoniju i heterofoniju iu okviru koje se nastavlja njen razvoj.
književnost:
Bonfeld M.Sh. Istorija muzikologije: priručnik za predmet “Osnove teorijske muzikologije”. M.: Vlados., 2011.
Dyadchenko S. A., Dyadchenko M. S. Analiza muzičkih djela [Elektronski izvor]: elektronski. udžbenik dodatak. Taganrog, 2010.
Nazaykinsky E.V. Stil i žanr u muzici: udžbenik. priručnik za studente viših razreda udžbenik ustanove. M.: VLADOS, 2003.
Osnove teorijske muzikologije: udžbenik. dodatak za studente viši muzika ped. udžbenik institucije / A. I. Volkov, L. R. Podyablonskaya, T. B. Rozina, M. I. Roitershtein; uređeno od M.I. Roiterstein. Moskva: Akademija, 2003.
Kholopova V. Teorija muzike. Sankt Peterburg, 2002.
Vrste polifonije
Postoji nekoliko vrsta polifonije: heterofonija, subvokalna, imitativna, višetematska polifonija.
Heterofonija (od grčkog eteros - drugi i ponn - zvuk) - vrsta polifonije koja se javlja prilikom zajedničkog (vokalnog, instrumentalnog ili mješovitog) izvođenja melodije, kada se u jednom ili više glasova javljaju odstupanja od glavne melodije. Udubljenjerazlike mogu biti uzrokovane prirodnim razlikama u izvođačkim sposobnostima ljudskih glasova i instrumenata, kao i maštom izvođača. Iako ne postoje pouzdani pisani spomenici koji ilustruju istoriju razvoja heterofonije, svuda su sačuvani tragovi heterofonog porekla narodnog polifonije. Primjeri heterofonije.
Organum iz Hukbaldovog Musicaenchiriadisa
Plesna pjesma 13. stoljeća (iz zbirke X. I. Mosera “TönendeAltertümer”)
Litvanska narodna pjesma "Austausrele, teksaulele" ("Zora je zauzeta")
Heterofoniju karakterišu jednoglasni (oktavni) završeci, paralelno kretanje glasova (u terci, kvarti i kvinti) i dominacija sinkroniciteta u izgovoru riječi. I. Stravinski je koristio izražajne mogućnosti heterofonije u baletima „Obred proleća“ i „Petruška“.
Subvokalna polifonija - vrsta polifonije karakteristične za rusku, ukrajinsku, bjelorusku narodnu muziku, kao i folklorno orijentisana dela profesionalne muzičke umetnosti. Tokom horskog izvođenja pjesama u sporom i umjerenom pokretu (lirski plangent i svadba, spori kolo, kozak) javlja se grana od glavne melodije i formiraju se nezavisne varijante melodije - subvokali (eyeliner, dishkant, goryak i drugi). Znakovi subvokalne polifonije: promjenjiv broj glasova (obično 3, ponekad 5 ili više), slobodno uključivanje i isključivanje glasova, obilje ukrštanja, korištenje imitacija (neprecizno), unison i oktavni završetak, istovremeni izgovor slogova teksta. Primjeri subvokalna polifonija.
Pjesma iz zbirke E. V. Gippiusa i Z. V. Evalda "Pesme Pinezhye"
Pjesma iz zbirke A. M. Listpadova "Pesme donskih kozaka"
Ekspresivne mogućnosti subvokalne polifonije koristili su Musorgski u „Borisu Godunovu” (prolog), Borodin u „Knezu Igoru”, S. S. Prokofjev u „Ratu i miru” (vojnički horovi), M. V. Koval u oratoriju „Emeljan Pugačov” (seljak hor).
U stvaralaštvu kompozitora postoje dvije glavne vrste polifonije - imitativne i neimitativne (višebojne, kontrastne).Imitacija polifonije
(od latinskog - "imitacija") - izvođenje iste teme naizmjenično različitim glasovima. Tehnike imitativne polifonije su različite. Na primjer, fragment iz mise G. Dufaya “ Avereginacaelorum"
IN višetematska polifonija Istovremeno zvuče različite, ponekad kontrastne melodije. Kao, na primjer, u prvom stavu Simfonije br. 5 D. D. Šostakoviča
Razlika između imitativne i višetematske polifonije je proizvoljna zbog velike fluidnosti svojstvene polifonoj muzici. Kada se melodija kombinuje u inverziji, povećanju, smanjenju i pokretu grabe, razlike u melodijama horizontalno se pojačavaju i imitirajuću polifoniju približavaju kontrastu:
Završite zadatke
1. Odredite vrstu polifonije:
A)
Tema: “Glavni periodi u istoriji polifonije”
Polifonija, kao posebna vrsta polifone prezentacije, prošla je dug put istorijskog razvoja. Istovremeno, njegova uloga je bila daleko od toga da bude ista u pojedinim periodima: ili se povećavala ili smanjivala u skladu s promjenama umjetničkih zadataka koje postavlja određeno doba, u skladu s promjenama u muzičkom razmišljanju i pojavom novih žanrova. i forme muzike.
Pojava polifonije datira iz veoma dalekih vremena. Gotovo čitav prvi milenijum nove ere monofona muzika se slušala gotovo isključivo u Evropi. Ali već u tim dalekim vremenima pojavila se posebna vrsta pjevanja - antifona (naizmjenično s pjevačem i horom), konvencionalno klasificirana kao polifona. Nešto kasnije pojavljuje se burdonsko pjevanje (na pozadini razvučenog zvuka). I na kraju, heterofono - subvokalno.
Prvi pisani primjeri polifone polifonije koji su do nas stigli datiraju iz 9. stoljeća. Od ovog trenutka treba računati vek polifonije.
IN U istorijskom razvoju polifonije može se razlikovati nekoliko faza:
1. Polifonija srednjeg vijeka(IX – XIV vek).
2. Renesansna polifonija(XV – XVI vijek).
3. Polifonija baroknog doba(XVII - prva polovina XVIII veka).
4. Polifonija klasičnog doba(druga polovina 18. veka - početak 19. veka
5. Polifona umjetnost romantične ere(XIX – početak XX vijeka).
6. Polifonija 20. veka.
Polifonija srednjeg vijeka- istorijski važan period koji je trajao više od 400 godina. Razlikuje se:
Rano polifono doba 9. – početak 10. vijeka;
Ars antik (stara umjetnost) - kraj 10. – 13. vijeka;
Ars nova (nova umjetnost) XIV – početak XV vijeka.
Ranu polifonu eru karakteriše razvoj primarnih oblika polifonije, uglavnom dvoglasne, zasnovane na paralelnom i delimično indirektnom kretanju zajednički zvučnih glasova, koji se ponekad spajaju unisono. Ovo su u suštini najjednostavniji primjeri heterofonije, iz koje će se kasnije razviti polifonija. Prvi primjeri polifonije nastali su u samostanima - Engleskoj, Francuskoj, te u papskoj kapeli u Rimu. Prvi nama poznati kompozitori antičkog doba Arsa bili su Leonin (druga polovina 12. veka) i Perotin (kraj 12. – početak 13. veka).
Glavni žanrovi:
gregorijanski koral- naziv jednoglasnih katoličkih napjeva. Koral je izvodio hor - otuda i naziv koral; Nazvan je gregorijanskim po papi Grguru I. Nakon toga, koral se podijelio na dva glasa.
organum - (latinski - instrument, instrument) žanr polifone muzike koja se izvodi u posebnim prilikama, ponekad uz podršku orgulja, pa otuda i naziv - organum. Tokom četiri stoljeća postojanja utvrđeno je nekoliko njegovih tipova: paralelni, slobodni, melizmatični, metrizovani. U paralelnom organumu glasovi se kreću paralelno kvinti ili kvarti.
Faubourdon je troglasni žanr, glasovi u njemu kreću se u paralelnim šestakordima. dirigovanje - dvoglasno i troglasno djelo svjetovnog ili duhovnog sadržaja. Muzička umjetnost 14. vijeka (ars nova) razvila se uglavnom u Francuskoj i Italiji
njegovi centri su bili Pariz i Firenca. Ars nova je inovativna umjetnost, odlikuje se: intenzivnim radom na sekularnim žanrovima, povezivanjem sa svakodnevnim pjesmama, upotrebom instrumenata
za pratnju. Najpoznatiji muzičari ovog vremena su francuski kompozitor, trubadur Guillaume de Machaut (1300-1377) i Francesco Landino(1325 – 1397),
Johannes Cicconia (oko 1340-1411), John Dunstable (oko 1380-1453) – Engleska.
Glavni žanrovi:
motet – ( sa francuskog mot - riječ) je sekularni i duhovni žanr polifone vokalne muzike. Nastao u 12. veku. u Francuskoj. U početku je to bilo dvoglasno muzičko djelo u kojem je glasu dodan novi glas na osnovu melodija katoličke službe. Ovaj glas je dobio ime - motet, koje se prenijelo na cijelo djelo. Članovi ars nove reformisali su žanr moteta stvarajući izoritmički motet. Kasnije su se pojavili 3-glasni i 4-glasni moteti.
Rondo, balada, virele- međusobno povezane, često lirske pjesme plesne prirode. U početku su bili jednoglasni, a zatim su postali višeglasni.
Caccia - (talijanski - lov) - vokalni komad zasnovan na tekstu o lovu, ponekad sa ljubavnim zapletima - ovo je kanon sa velikom distancom uvoda.
Renesansna polifonija- ovo je naziv vrhunca polifone umetnosti od sredine 15. do kraja 16. veka.
Tada su praktično otkrivena i teorijski sagledana najvažnija sredstva polifonije: kontrapunkt, imitacija, kanon itd. To je bio period strogog polifonog pisanja, tzv. strogog stila (pravila strogog pisanja ograničavaju kompozitora u izbor muzičkih sredstava u oblasti figurativne strukture, modalne osnove, melodije, ritma itd.). Epoha strogog stila je prvi period procvata polifonije u žanrovima horske muzike, a vrhunac ovog perioda je delo kompozitora J. Palestrine.
Tokom renesanse u različitim evropskim zemljama nastaju škole kompozicije, među kojima su francusko-flamanske (holandske) - njeni predstavnici - Josquin Depres, Orlando Lasso i italijanski - kompozitori - Giovanni Pierluigi da Palestrina, Claudio Monteverdi.
francusko-flamanskiškola: Gilles Benchois (oko 1400-1460), Guillaume Dufay (oko 1400-1474), Johannes Ockeghem (oko 1425-1497), Jacob Obrecht (oko 1450-1505), Josquin Despres (oko 1410). ), Orlando Lasso (1532-1594).
Talijanska škola: Giovanni Pierluigi da Palestrina (1525-1594), Adrian Villart (1480-1562), Giuseppe Zarlino(1517-1590), Andrea Gabrieli (c. 1532-1585), Giovanni Gabrieli (c. 1555-1612).
Španija: Tomaso Luigi da Vittoria (1548-1611)
Glavni žanrovi:
Misa je vodeći žanr u renesansi. Ovo je veliko horsko djelo postavljeno na latinski tekst, izvedeno za vrijeme katoličke službe.
motet – značajno se razlikuje od moteta iz prethodnog perioda. Broj glasova ponekad doseže 8, postaju polifono jednaki. Moteti su komponovani za ansambl solista ili hor, bez učešća instrumenata.
madrigal - (od lat. mater - majka) - pjesma na maternjem (maternjem) jeziku. U muzici 16. veka, to je glavni žanr svetovne muzike. Poreklo madrigala seže u narodnu poeziju, do drevne italijanske pastirske pesme ( od italijanskog mandra - stado, ili mandre - pastir). U 14. veku madrigal se pojavljuje u italijanskoj profesionalnoj poeziji kao vrsta pesničke lirike idiličnog sadržaja i odmah je privukao pažnju kompozitora. Rani muzički i poetski madrigali su dvoglasna i troglasna vokalno-instrumentalna djela u stihovnoj formi sa refrenom na ljubavno-lirske, komično-svakodnevne, mitološke i druge teme. Nakon duže pauze, madrigal je oživljen u 16. vijeku u obliku
pjesma – šansona – francuska pjesma. Ovaj žanr profesionalne polifone muzike bio je veoma rasprostranjen - poznate su nemačke pesme, italijanske pesme su frotola i villanelle, a francuske pesme su šansone.
Renesansni kompozitori: Guillaume de Machaut, Orlando Lasso, Giovanni Pierluigi da Palestrina.
Polifonija baroknog doba(italijanski - čudan, bizaran) - novo razdoblje u istorijskom razvoju polifone umjetnosti. Ovo vrijeme karakterizira razvoj slobodnog stila. Slobodni stil pruža potpuno nove mogućnosti za polifono pisanje u odnosu na strogi stil: pronađena je mogućnost da se polifonijom otelotvori unutrašnji (duhovni, emocionalni) svet čoveka. Muzika postaje samostalna umjetnost, koja ne postoji kao atribut obožavanja; pojavljuju se djela instrumentalne muzike, namijenjena samo za slušanje. Naravno, to ne znači da polifonija ne nalazi mjesto u vokalnim žanrovima 17. vijeka. Naprotiv, prema dugoj tradiciji, koristi se u misama, oratorijumima, pasijama i kantatama. Polifoniju su izbjegavali samo operski autori, smatrajući da je zastarjela.
Najveći polifonisti tog vremena bili su njemački kompozitori - G.-F. Handel, I.-S. Bach. Kreativnost I.-S. Baja je vrhunac
polifona umjetnost.
Polifone forme:
ricerkar – ( talijanski - traži, traži) - u zapadnoevropskoj muzici 16.-17. vrsta polifone igre imitativne prirode, srodna fantaziji; ricercar je prethodnik fuge. Naziv proizilazi iz činjenice da se imitacija doživljavala kao pronalaženje različitih glasova o istoj temi.
kancona – ( talijanski canzone, doslovno - pjesma) je pjesma bliska frottola i villanelle. Čuvena kancona „Srce vrela krv uzburka” iz opere W. A. Mocarta „Figarova ženidba”. Kasnije je kancona postala žanr instrumentalne muzike, slična fugi.
fantazija je žanr instrumentalne muzike u kojoj su imitativno predstavljanje i razvoj kombinovani sa slobodnim, virtuoznim pasažima.
toccata – (italijanski – dodirnuti, dodirnuti, svirati instrument) uvodni komad za orgulje, klavir, kasnije samostalni instrumentalni žanr.
fuga - ( talijanski od lat. fuga - bježi, pobjeći) - najviši oblik polifone muzike. Zasnovan je na ponavljanoj imitaciji glavne muzičke teme u svim glasovima (od 2 ili više).
Polifonija klasičnog doba(druga polovina 18. veka). Klasicizam (od lat.
– uzorno).
Muzika tog perioda zvala se "epoha bečkog klasicizma". Veliki kompozitori - J. Haydn, W. -A. Mozart i L. Beethoven stvarali su svoja djela u znaku vodeće ideje – ideje razvoja. Razvoj prožima sve oblike i žanrove muzike. Neki žanrovi uobičajeni u doba baroka nestaju, ustupajući mjesto novim (sonata, koncert, simfonija).
Novost polifonije bečke klasike prvenstveno je posljedica novine njene primjene. Polifone tehnike se široko koriste za razvoj tematskog materijala u razvojnim dijelovima homofonskih oblika (fugato u razvoju); često dolazi do polifonizacije ekspozicijskih ili završnih dijelova zbog kontrapunktiranja ili imitacije; konačno, polifone forme su dio velikih cikličnih djela (Betoven, finale 31. sonate - fuge). Jedno od glavnih dostignuća bečke klasike bila je simfonizacija fuge (razvojni dio fuge je blizak razvoju sonate)
fugato - (talijanski fugato, bukvalno kao fuga ) - epizoda u muzičkom djelu, izgrađena na principu izlaganja fuge.
Polifona umjetnost romantične ere (XIX – početak XX vijeka).
U početnoj fazi razvoja u muzici romantičarskih kompozitora, polifonija nije imala veliki značaj. Postepeno se njena uloga povećava: kod R. Šumana, F. Šopena, F. Lista, J. Bramsa polifonija je bitan ekspresivni faktor, polifona sredstva se koriste za programska i vizuelna rešenja. “Polifonizacija” zauzima posebno mjesto u radovima R. Wagnera. Polifona tehnika se često koristi u djelima narodnog žanra (kanoni u mazurkama F. Chopina).
U 19. vijeku dolazi do polifonizacije harmonije i teksture. Imitacijski ili kanonski dizajn je samo veličanstvena vanjska obloga iza koje se gradi čvrst skladan temelj.
Žanr fuge, kao i među bečkim klasicima, prilično je rijetko samostalno djelo; uglavnom su kompozitori fugu radije gledali kao dio varijacionog ili sonatno-simfonijskog ciklusa.
Polifonija u ruskoj muzici 19. i ranog 20. veka je bogata i originalna. Ruski kompozitori: M. Glinka, A. Dargomyzhsky, A. Borodin, M. Mussorgsky su polifoniju crpeli iz narodne muzike. “Ruski početak” otkriva se upotrebom subvokalne polifonije.
Još jedan izvor za stvaranje jedinstvenog polifonog izgleda ruske muzike bila je upotreba drevnih melodijsko-ritmičkih fraza i karakteristika antičke polifonije. (M, Glinka, refren “Slava” - paralelni stav).
Kontrastna (višebojna) polifonija korištena je u djelima N. Rimsky-Korsakova i M. Mussorgskog.
Zapadni kompozitori iz doba romantizma: F. Šubert, R. Šuman, F. Šopen,
F. List, S. Frank, J. Brahms, E. Grieg.
Ruski kompozitori 19. veka: M. Glinka, M. Balakirev, M. Musorgsky, A. i N. Rubinstein, P. Čajkovski, S. Tanejev.
Polifonija 20. veka.
Muziku 20. vijeka odlikuje najsloženija polifonija, u kojoj polifonija zauzima jedno od vodećih mjesta. Značaj polifonije naglo raste. Forma preludija i fuge oživljava se u delima P. Hindemita, D. Šostakoviča, R. Ščedrina. Došlo je do značajnog ažuriranja polifonih oblika i sredstava polifonog jezika (fuge sa dvije i tri teme, upotreba politonalnosti u višetematskoj polifoniji itd.). U nekim slučajevima, polifone forme slobodno generalizuju različite vrste polifonije, na primjer, subvokalnu prezentaciju u kombinaciji sa bas kontrapunktom (kontrastno-subvokalni troglas).
U savremenoj muzici polifonija aktivno stupa u interakciju sa homofonom harmonijskom prezentacijom, ta interakcija se izražava u polifonom obogaćivanju homofonskih formi. To se najjasnije očituje kada je cjelokupni kompozicioni plan određen zakonima homofone forme, a razvoj unutar pojedinih dijelova baziran na tehnikama polifonije.
Zapadni kompozitori 20. veka: C. Debussy, M. Ravel, A. Schoenberg, A. Webern, B. Bartok, A. Honegger, P. Hindemith, J. Messiaen.
ruski kompozitori: A. Skrjabin, I. Stravinski, A. Glazunov, S. Rahmanjinov, S. Prokofjev, D. Šostakovič, G. Sviridov, A. Šnitke, R. Ščedrin.
Pitanja za pregled:
1. U kom veku se pojavila polifonija?
2. Navedite glavne faze u istoriji razvoja polifone muzike.
3. Kome vremenskom periodu pripada srednji vek?
4. Šta znače izrazi “Ars antique” i “Ars nova”, koji su to periodi?
5. Navedite glavne polifone žanrove tokom ranog srednjeg vijeka.
6. Navedite glavne žanrove svjetovne muzike u srednjem vijeku.
7. Imenujte kompozitore muzičke umetnosti 13. – 14. veka.
8. Kako se zove renesansa u polifoniji? Kome vremenskom periodu pripada?
9. Navedite glavne polifone žanrove renesanse.
10. Koja su bila pravila strogog pisanja?
11. Koja je vrsta polifonije procvjetala tokom renesanse?
12. Djelo kog kompozitora je vrhunac polifonije u eri "strogog stila"?
13. Navedite imena drugih renesansnih kompozitora? Koje su škole predstavljali?
14. Kome vremenskom periodu pripada barokni stil?
15. Djelo kog kompozitora predstavlja vrhunac polifonije u doba baroka?
16. Koja je vrsta polifonije procvjetala u ovom periodu?
17. Koji je polifoni žanr vrhunac polifonog pisanja baroknog doba?
18. Koja je razlika između "slobodnog" i "strogog" stila?
19. Era klasicizma povezana je sa radom kompozitora koje škole? Koje žanrove su ovi kompozitori preferirali?
20. Kako se polifonija razvila u eri klasicizma?
21. Kome vremenskom periodu pripada doba romantizma?
22. Navedite kompozitore iz doba romantizma koji su koristili polifoniju u svojim djelima?
23. Kako se polifonija razvija u 20. veku? Navedite kompozitore iz ovog perioda.